بیماری‌های التهابی روده (IBD) شامل دو بیماری اصلی کرون و کولیت اولسروز هستند. هر دو باعث التهاب مزمن دستگاه گوارش می‌شوند، اما محل درگیری، شدت علائم، نحوه تشخیص و روش درمان آن‌ها یکسان نیست. بسیاری از بیماران سال‌ها با علائمی مثل دل‌درد، اسهال یا خون‌ریزی روده درگیرند، اما نمی‌دانند کدام نوع IBD را دارند و چطور باید آن را مدیریت کنند.
در این مقاله، به زبانی کاملاً ساده و دقیق تفاوت‌های اصلی کرون و کولیت اولسروز را توضیح می‌دهیم.

🟩 کرون چیست؟

بیماری کرون (Crohn’s Disease) نوعی التهاب مزمن است که می‌تواند از دهان تا مقعد هر نقطه‌ای از لوله گوارش را درگیر کند.
در کرون:

• التهاب «لایه‌به‌لایه» است

• ممکن است باعث تنگی روده، فیستول و آبسه شود

• اغلب به‌صورت بخش‌های سالم و بیمار پشت‌سر هم دیده می‌شود (Skip Lesions)

🟥 کولیت اولسروز چیست؟

کولیت اولسروز (Ulcerative Colitis) فقط روده بزرگ (کولون) را درگیر می‌کند و التهاب آن:

• سطحی‌تر است (در لایه مخاط)

• از رکتوم شروع می‌شود و به سمت بالا گسترش می‌یابد

• پیوسته است (بدون بخش‌های سالم و بیمار)

🟦 تفاوت‌های کلیدی کرون و کولیت اولسروز

1) محل درگیری

2) شدت و عمق التهاب

• کرون: التهاب عمقی → احتمال فیستول، آبسه، تنگی روده

• کولیت: التهاب سطحی → خون‌ریزی و اسهال خونی شایع‌تر

3) علائم رایج

🟩 علائم شایع کرون:

• درد شکمی مزمن

• کاهش وزن

• اسهال طول‌کشیده

• تب

• تنگی روده یا انسداد

• فیستول (مثلاً روده به پوست یا سایر اندام‌ها)

🟥 علائم شایع کولیت اولسروز:

• اسهال خونی

• فوریت دفع

• درد پایین شکم

• احساس تخلیه ناکامل

• التهاب رکتوم (پروکتیت)

🟦 چطور کرون و کولیت اولسروز تشخیص داده می‌شوند؟

تشخیص این دو بیماری معمولاً ترکیبی از موارد زیر است:

🔍 1) کولونوسکوپی و بیوپسی

دقیق‌ترین ابزار تشخیص است.
در کولونوسکوپی:

• الگوی التهاب

• عمق زخم‌ها

• محل درگیری
  به پزشک کمک می‌کند نوع بیماری را مشخص کند.

🧪 2) آزمایش‌های خونی و مدفوع

برای بررسی:

• التهاب سیستمیک

• کم‌خونی

• مارکرهای التهابی (CRP, ESR)

• کالپروتکتین مدفوع

🖥 3) سی‌تی یا ام‌آر‌ای انتروگرافی

در کرون بسیار کاربردی است، چون درگیری روده باریک یا فیستول‌ها را نشان می‌دهد.

🟦 آیا درمان کرون و کولیت اولسروز متفاوت است؟

درمان هر دو بر اساس کنترل التهاب و جلوگیری از حملات بیماری انجام می‌شود؛ اما تفاوت‌هایی وجود دارد.

🟩 درمان کرون

• آمینوسالیسیلات‌ها

• کورتیکواستروئیدها

• ایمونومدولاتورها

• بیولوژیک‌ها (Anti-TNF, Anti-IL, Anti-integrin)

• موارد شدید: جراحی برای رفع تنگی یا فیستول

🟥 درمان کولیت اولسروز

• داروهای ضد التهاب موضعی و خوراکی

• کورتون‌ها

• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی

• بیولوژیک‌ها

• در موارد بسیار شدید: عمل جراحی و برداشت کامل کولون (درمان قطعی)

🟦 کدام‌یک خطر سرطان دارد؟

• کولیت اولسروز در درگیری طولانی‌مدت روده بزرگ → خطر سرطان کولون را افزایش می‌دهد

• کرون نیز در صورت درگیری کولون، همین خطر را دارد، ولی معمولاً کمتر

غربالگری منظم کولونوسکوپی، بخش مهم مدیریت این بیماران است.

🟩 کدام‌یک شدیدتر است؟

هیچ‌کدام «شدیدتر» نیستند؛ شدت به:

• محل درگیری

• عمق التهاب

• پاسخ به درمان

• سبک زندگی بیمار
  بستگی دارد.

🟦 چه زمانی باید به پزشک متخصص مراجعه کرد؟

اگر علائم زیر وجود دارد، لازم است سریع ارزیابی شوید:

• اسهال خونی

• درد مداوم شکم

• کاهش وزن بدون دلیل

• تب طولانی

• اسهال بیش از ۴ هفته

• فوریت شدید برای دفع

• سابقه خانوادگی IBD

🟩 جمع‌بندی به زبان ساده

• کولیت اولسروز → فقط روده بزرگ، التهاب سطحی، اسهال خونی شایع

• کرون → هر نقطه از دستگاه گوارش، التهاب عمقی، احتمال فیستول و تنگی روده

• تشخیص قطعی فقط با کولونوسکوپی + تصویربرداری + آزمایش‌ها

• درمان آن‌ها مشابه است اما بسته به نوع بیماری و شدت آن انتخاب می‌شود

• مدیریت دقیق و طولانی‌مدت زیرنظر متخصص IBD، بهترین نتایج را ایجاد می‌کند